دمای طبیعی بدن نوزاد در حالت استاندارد باید بین ۳۶.۵ تا ۳۷.۵ درجه سانتیگراد باشد. اگر دمای مقعدی نوزاد به ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر برسد، نشانه تب است که یک واکنش دفاعی سیستم ایمنی بدن در برابر عوامل بیماریزا محسوب میشود. در نوزادان زیر ۳ ماه، هرگونه افزایش دما به بالای ۳۸ درجه یک وضعیت اورژانسی تلقی شده و نیازمند بررسی فوری پزشکی است، زیرا سیستم ایمنی آنها هنوز به تکامل نرسیده است.
بسیاری از والدین تنها با لمس پیشانی یا بدن کودک سعی در تشخیص تب دارند، اما این روش به هیچ وجه دقیق نیست و میتواند منجر به خطاهای خطرناک شود. استفاده از ابزار مناسب و دانستن روشهای صحیح اندازهگیری دما، اولین گام برای مدیریت سلامت کودک است. همچنین دانستن اینکه چه زمانی باید تب نوزاد را در خانه کنترل کرد و چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه نمود، از استرسهای بیهوده جلوگیری میکند. در ادامه تب نوزاد را به طور کامل بررسی میکنیم.
تب نوزاد چیست و چرا اتفاق میافتد؟
تب به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه نشانهای از مبارزه بدن با یک عامل خارجی یا داخلی است. وقتی میکروبها (ویروسها یا باکتریها) وارد بدن میشوند، سیستم ایمنی مواد شیمیایی خاصی آزاد میکند که به مغز دستور میدهد دمای بدن را بالا ببرد. این افزایش دما محیط را برای رشد میکروبها دشوار میسازد. بنابراین، تب نوزاد در واقع نشاندهنده عملکرد صحیح سیستم ایمنی است.
با این حال، نوزادان نمیتوانند دمای بدن خود را به خوبی بزرگسالان تنظیم کنند. عواملی مانند لباس زیاد، گرمای محیط یا حتی فعالیت زیاد و گریه کردن میتواند دمای بدن آنها را موقتاً بالا ببرد. درک تفاوت بین گرم شدن ناشی از محیط و تب واقعی ناشی از عفونت، مهارتی است که والدین باید کسب کنند.
دلایل شایع تب در نوزادان
- عفونتهای ویروسی: مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونتهای ویروسی روده که شایعترین علل تب نوزاد هستند.
- عفونتهای باکتریایی: مانند عفونت گوش، عفونت ادراری یا ذاتالریه که معمولاً نیاز به آنتیبیوتیک دارند.
- واکسیناسیون: تب خفیف پس از دریافت واکسن یک واکنش طبیعی است.
- لباس بیش از حد: نوزادان به سرعت با پوشیدن لباسهای زیاد گرم میشوند، به خصوص اگر در محیط بسته باشند.
- دندان درآوردن: ممکن است باعث افزایش جزئی دما شود، اما معمولاً باعث تب نوزاد بالا (بیش از ۳۸.۳ درجه) نمیشود.
جدول راهنمای دمای بدن بر اساس روش اندازهگیری
اعداد نشاندهنده تب نوزاد ممکن است بسته به روشی که دما را اندازهگیری میکنید، کمی متفاوت باشند. جدول زیر به شما کمک میکند تا نتایج دماسنج را تفسیر کنید:
| روش اندازهگیری | دمای طبیعی (سانتیگراد) | دمای تب (سانتیگراد) | دقت روش |
| مقعدی | ۳۶.۶ تا ۳۸ | بالای ۳۸ | بسیار دقیق |
| دهانی | ۳۵.۵ تا ۳۷.۵ | بالای ۳۷.۸ | متوسط (مناسب کودکان بزرگتر) |
| زیر بغل | ۳۴.۷ تا ۳۷.۳ | بالای ۳۷.۲ | کم (نیاز به تایید دارد) |
| گوش (تیمپانیک) | ۳۵.۸ تا ۳۸ | بالای ۳۸ | خوب (برای نوزادان بالای ۶ ماه) |
| پیشانی (تمپورال) | ۳۵.۵ تا ۳۷.۵ | بالای ۳۸ | خوب (راحت اما حساس به محیط) |
بهترین روشهای اندازهگیری تب نوزاد
انتخاب دماسنج مناسب و روش صحیح استفاده از آن حیاتی است. برای نوزادان و شیرخواران، دماسنجهای جیوهای قدیمی به دلیل خطر شکستن و مسمومیت توصیه نمیشوند. دماسنجهای دیجیتال بهترین و ایمنترین گزینه هستند.
۱. اندازهگیری دمای مقعدی (دقیقترین روش)
پزشکان اطفال همواره توصیه میکنند که برای نوزادان زیر ۳ سال، برای اطمینان از تب نوزاد، از روش مقعدی استفاده شود زیرا دمای مرکزی بدن را نشان میدهد.
- نوک دماسنج دیجیتال را با آب و صابون یا الکل تمیز کنید.
- نوزاد را به شکم روی پای خود یا یک سطح صاف و نرم بخوابانید.
- مقدار کمی وازلین یا روانکننده محلول در آب به نوک دماسنج بزنید.
- دماسنج را به آرامی و فقط به اندازه ۱.۵ تا ۲.۵ سانتیمتر وارد مقعد کنید. هرگز فشار نیاورید.
- دماسنج را ثابت نگه دارید تا صدای بوق آن شنیده شود.
- دما را یادداشت کنید. این عدد دقیق است و نیاز به اضافه یا کم کردن ندارد.
۲. اندازهگیری دمای زیر بغل (روش غربالگری)
این روش برای چک کردن اولیه مناسب است، اما دقت کمتری دارد. اگر دمای زیر بغل بالا بود، بهتر است با روش مقعدی تایید شود.
- لباس نوزاد را درآورید و مطمئن شوید زیر بغل او خشک است.
- نوک دماسنج را در گودی زیر بغل قرار دهید.
- بازوی نوزاد را محکم به بدنش بچسبانید تا دماسنج تکان نخورد.
- صبر کنید تا صدای بوق شنیده شود.
- توجه داشته باشید که دمای زیر بغل معمولاً ۰.۵ تا ۱ درجه کمتر از دمای داخلی بدن است.
۳. دماسنج شریان گیجگاهی (پیشانی)
این دماسنجها با اسکن کردن مادون قرمز از روی پیشانی کار میکنند. استفاده از آنها بسیار آسان است و مزاحمتی برای خواب کودک ایجاد نمیکند، اما ممکن است تحت تأثیر تعریق یا هوای سرد محیط قرار بگیرند. برای نوزادان زیر ۳ ماه، اگر نتیجه این دماسنج تب را نشان داد، حتماً با روش مقعدی چک کنید.
چه زمانی تب نوزاد خطرناک است؟
واکنش شما به تب باید بر اساس سن کودک و علائم همراه آن باشد. عدد دماسنج تنها معیار نیست؛ حال عمومی کودک بسیار مهمتر است.
نوزادان زیر ۳ ماه (بحرانی)
در این سن، سیستم ایمنی بسیار ضعیف است. اگر دمای مقعدی نوزاد ۳۸ درجه یا بالاتر است، حتی اگر حال عمومی نوزاد خوب به نظر میرسد، باید فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. در این سن از دادن داروهای تببر خودسرانه پرهیز کنید زیرا ممکن است علائم یک بیماری جدی را بپوشاند.
نوزادان ۳ تا ۶ ماه
اگر دمای بدن بین ۳۸ تا ۳۹ درجه است و نوزاد بیقرار به نظر میرسد یا علائم دیگری دارد، با پزشک تماس بگیرید. اگر دما بالاتر از ۳۹ درجه است، مراجعه به پزشک ضروری است.
کودکان ۶ ماه تا ۲ سال
در این سن اگر تب نوزاد بیش از ۲۴ ساعت طول کشید یا دمای بدن بالای ۳۹.۵ درجه رفت، باید به پزشک مراجعه کنید. اما اگر کودک با وجود تب، هوشیار است، مایعات میخورد و بازی میکند، جای نگرانی کمتری وجود دارد.
بیشتر بخوانید : علت تپش قلب در خواب | ۷ راهکار فوری برای آرامش
علائم هشدار دهنده همراه با تب
اگر تب نوزاد با هر یک از علائم زیر همراه بود، بدون توجه به سن او، نیاز به مداخله فوری پزشکی دارید:
- بیحالی شدید: نوزاد به سختی بیدار میشود یا به تحریکات محیطی پاسخ نمیدهد.
- گریه مداوم: گریهای که با در آغوش گرفتن آرام نمیشود یا نالهکردن ضعیف.
- راش پوستی: دانههای بنفش یا قرمز روی پوست که با فشار دادن انگشت محو نمیشوند.
- مشکلات تنفسی: تنفس سریع، سخت یا کبودی لبها.
- کمآبی بدن: خیس نشدن پوشک برای ۸ ساعت، خشکی دهان و گریه بدون اشک.
- سفتی گردن: نوزاد در برابر خم کردن سر مقاومت میکند.
مدیریت و درمان خانگی تب نوزاد
هدف اصلی در درمان خانگی، پایین آوردن عدد دماسنج نیست، بلکه بهبود حال عمومی و راحتی نوزاد است.
۱. تنظیم دمای محیط و لباس
لباسهای اضافی نوزاد را کم کنید. یک لایه لباس نخی نازک کافی است. دمای اتاق را خنک و مطبوع (حدود ۲۲ درجه) نگه دارید. هرگز نوزاد تبدار را در پتو نپیچید، حتی اگر احساس میکنید میلرزد، زیرا این کار باعث حبس حرارت و بالا رفتن خطرناک دما میشود.
۲. تأمین مایعات
تب نوزاد باعث از دست رفتن آب بدن او میشود. اگر نوزاد شیرخوار است، دفعات شیردهی (شیر مادر یا خشک) را افزایش دهید. برای کودکان بالای ۶ ماه میتوانید از آب جوشیده سرد شده نیز استفاده کنید. هیدراته نگه داشتن بدن به تنظیم دما کمک شایانی میکند.
۳. استفاده از داروها
- استامینوفن: برای نوزادان بالای ۲ ماه با مشورت پزشک مجاز است. دوز دارو باید دقیقاً بر اساس وزن نوزاد تعیین شود، نه سن او.
- ایبوپروفن: فقط برای کودکان بالای ۶ ماه مجاز است. هرگز به نوزاد زیر ۶ ماه یا کودکی که آب بدنش کم شده است، ایبوپروفن ندهید.
- آسپرین: هرگز و تحت هیچ شرایطی به کودکان و نوزادان آسپرین ندهید. این کار خطر ابتلا به سندرم ری (Reye’s Syndrome) را که کشنده است، افزایش میدهد.
۴. پاشویه صحیح
از آب سرد یا یخ برای پاشویه استفاده نکنید، زیرا باعث لرز و بالا رفتن مجدد تب نوزاد میشود. همچنین از الکل برای ماساژ بدن استفاده نکنید چون از طریق پوست جذب شده و باعث مسمومیت میشود. بهترین روش، استفاده از اسفنج آغشته به آب ولرم (همدمای بدن یا کمی خنکتر) روی پیشانی، زیر بغل و کشاله ران است.
تشنج ناشی از تب: ترسناک اما معمولاً بیخطر
یکی از بزرگترین ترسهای والدین، تشنج ناشی از تب است. این حالت معمولاً در کودکان ۶ ماه تا ۵ سال رخ میدهد و ناشی از تغییر ناگهانی دمای بدن است. علائم آن شامل قفل شدن فک، پرش اندامها و از دست دادن هوشیاری است.
اگر نوزاد دچار تشنج شد:
- خونسردی خود را حفظ کنید.
- نوزاد را به پهلو بخوابانید تا راه تنفسی باز بماند.
- چیزی در دهان او نگذارید.
- سعی نکنید حرکات او را متوقف کنید.
- زمان تشنج را ثبت کنید.
- اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید یا نوزاد کبود شد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.اکثر تشنجهای ناشی از تب کوتاهمدت هستند و عوارض مغزی دائمی بر جای نمیگذارند، اما پس از پایان آن باید حتماً توسط پزشک معاینه شوند تا علت تب مشخص شود.
محصولات پیشنهادی : تب سنج دیجیتال امسیگ
سخن پایانی درباره مراقبت از نوزاد تبدار
مواجهه با تب نوزاد برای هر پدر و مادری استرسزا است، اما به یاد داشته باشید که تب دشمن فرزند شما نیست؛ بلکه نشانهای است که سیستم ایمنی بدن او در حال انجام وظیفه خود است. کلید موفقیت در مدیریت تب، حفظ خونسردی، اندازهگیری دقیق دما و توجه به علائم هشداردهنده است.
همیشه به غریزه خود اعتماد کنید. اگر حتی با وجود پایین بودن تب، احساس میکنید رفتار کودکتان غیرطبیعی است یا حال خوبی ندارد، از مشورت با پزشک دریغ نکنید. سلامتی نوزاد اولویت اول است و پرسیدن سوالات به ظاهر ساده از پزشک، بسیار بهتر از نادیده گرفتن علائم کوچک اما مهم است.
