بدن انسان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که با یک نظم دقیق کارها را انجام می‌دهند. ریه یکی از مهمترین بخش‌های دستگاه تنفسی انسان است که از برونش، برونشیول و آلوئل‌ها تشکیل شده است. وظیفه ریه رساندن اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن است.
میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا از مشکلات تنفسی مانند آسم و سایر بیماری‌های تنفسی رنج می‌‌برند. کسانی که آسم دارند با علائمی مانند خس‌خس سینه، تنگی نفس و فشار در قفسه سینه، خود را نشان می‌دهد. پزشک دقیقا در چنین مواقعی برای رفع این مشکل از دستگاه نبولایزر استفاده میکند تا دارو را به بافت‌های آسیب‌دیده برساند. نام دیگر این دستگاه، ریزپاش و نبولایزر دارو است. برای اینکه بیشتر با دستگاه نبولایزر و کاربردهای دیگر آشنا شوید با ما همراه شوید.
عناوینی که با هم در ادامه می‌خوانیم:
- نگاهی کلی به دستگاه نبولایزر
- اجزای دستگاه ریزپاش دارو
- انواع دستگاه نبولایزر براساس اندازه
- مزایای
- معایب استفاده از آن
- کاربردهای مختلف دستگاه ریزپاش دارو
- نحوه استفاده از دستگاه نبولایزر
نگاهی کلی به دستگاه نبولایزر
دستگاه نبولایزر جزو تجهیزات پزشکی محسوب می‌شود و پزشک برای راحتی افرادی که دچار مشکلات تنفسی هستند از این دستگاه موقع مصرف دارو استفاده میکند. در حقیقت این دستگاه محلول‌هایی که پایه آن آب است را به قطره تبدیل میکند تا استنشاق آن‌ها راحت‌تر باشد. در نتیجه برای رسیدن به ریه‌ها اندازه آن‌ها کوچک و در حدود 1 تا 5 میکرومتر می‌شود.
خوب است بدانید قطره‌ها با روش‌های متفاوتی مانند اتمیزه شدن انفجار هوا، ارتعاشات با فرکانس بالا و جت‌های مایع در دستگاه نبولایزر تولید می‌شوند. انتخاب این روشها معمولا براساس نوع داروی مصرفی و هزینه آن تعیین می‌شود. نبولایزر برای رساندن داروهای استنشاقی به دستگاه تنفسی افرادی که مشکل دارند، به کار می‌رود. همچنین دستگاه نبولایزر قابلیت اثر بخشی دارو را در بدن بیشتر میکند زیرا دارو به طور مستقیم به ریه می‌رود. در نتیجه به مرور باعث کم شدن دوز دارو و عوارض جانبی آن می‌شود.
نحوه عملکرد دستگاه ریزپاش دارو
عملکرد دستگاه ریزپاش دارو به این صورت است که هوایی که تحت فشار است از لوله دستگاه عبور میکند و یک فشار منفی ایجاد میکند که می‌تواند دارویی که به صورت مایع است را تبخیر کند و از طریق یک ماسک مخصوص به دستگاه تنفسی و ریه بیمار برساند.
نکته:
دستگاه ریزپاش دارو برای بیمارانی که دچار عفونت ریه، فیبروز کیستیک، انسداد مزمن ریوی، دیابت، سرطان پیشرفته و آسیب حاد ریوی هستند، استفاده می‌شود.
دستگاه نبولایزر به تحتانی‌ترین قسمت‌های دستگاه تنفس نفوذ میکند بدون اینکه روی اندام‌های دیگر اثر بگذارد. بنابراین دارو با سرعت بیشتری به بافت‌های مورد نظر می‌رسد.
اجزای دستگاه ریزپاش دارو
- مخزن (محفظه دارو)
- لوله‌ها
- دهانگیر (ماسک تنفسی)
همچنین براساس نوع دستگاه قسمت‌های آن فرق دارد. به عنوان مثال نبولایزر پنوماتیک دارای پمپ و کمپرسور است.
انواع دستگاه نبولایزر براساس اندازه
- دسکتاپ: این نوع دستگاه مناسب فضاهای بسته و پوشیده مانند خانه و محل کار است و با باتری‌هایی کار میکند که قابلیت شارژ شدن دارد.
- دستی: این مدل کوچک، قابل حمل و سبک است که نسبت به مدل قبلی یک مزیت عالی محسوب می‌شود. همچنین با آداپتور خودکار 12 ولت و باتری کار میکند.
انواع مختلف دستگاه نبولایزر
نبولایزر پنوماتیک(جت نبولایزر)
این مدل دستگاه نبولایزر نسبتا قدیمی است و در بسیاری از مراکز درمانی استفاده می‌شود. داروهای مایع به وسیله یک کمپرسور از پیستون عبور می‌کنند و تبدیل به بخار می‌شوند. همچنین برای اینکه دارو بتواند عبور کند و به ریه برسد، باید اندازه آن 5 تا 10 میکرون باشد. در این صورت مصرف دارو برای بیمار بسیار راحت می‌شود. این نوع سیستم برای مواقعی که نمی‌توان اسپری با دوز مصرف کرد، استفاده می‌شود. یکی از مزیت‌های این مدل این است که سر و صدای کمی دارد و در درمان‌های بالینی تاثیرگذار است. خوب است بدانید در محل ورود هوا به دستگاه یک فیلتر وجود دارد که از ورود ذرات آلوده و گرد و غبار به دستگاه جلوگیری میکند. نبولایزر پنوماتیک خود به 4 گروه زیر تقسیم می‌شوند:
- نولایزر با لوله چین‌دار
- نبولایزر با کیسه جمع کننده
- نبولایزر تقویت شونده با تنفس
- نبولایزر فعال شونده با تنفس
نبولایزر اولتراسونیک
این نوع دستگاه زمانی که نیاز است دارو روی آلوئول اثر بگذارد، استفاده می‌شود و لازم است ذرات دارو در حدود 0.5 تا 2 میکرون باشد تا تاثیر خود را بگذارد.
نبولایزر اولتراسونیک از قسمت‌های مختلفی مانند اسیلاتور الکتریک، مبدل اولتراسوند یا کریستال پیزوالکتریک، فن برای خروج هوا و محفظه کوپلینگ تشکیل شده است. نحوه کار دستگاه به این صورت است که یک ولتاژ الکتریکی با فرکانس بالا به کریستال پیزوالکتریک برخورد میکند. سپس مبدل این سیگنال را به نوسانات مکانیکی تبدیل میکند و نوسانات امواج صوتی با فرکانس 1 یا 2 مگاهرتز در محفظه کوپلینگ ایجاد می‌کنند. امواج صوتی موجود باعث شکل‌گیری حباب در مایع می‌شوند و بعد ذرات معلق به وجود می‌آید و در هوا پراکنده می‌شوند. در نتیجه با فشار هوایی که توسط فن ایجاد می‌شود، ذرات دارو به بیرون محفظه هدایت می‌شوند. هر چه فرکانس بیشتر باشد، ذرات ریزتر می‌شوند.
نبولایزر اولتراسونیک به 2 دسته زیر تقسیم می‌شود:
- نبولایزرهای اولتراسونیک با حجم بالا
- نبولایزرهای اولتراسونیک با حجم کم
نکته: پزشک معمولا برای درمان فیبروز کیستیک نبولایزرهای اولتراسونیک را پیشنهاد می‌دهد.
نبولایزر با تکنولوژی مش کپ
این مدل دستگاه نبولایزر ذرات دارو را برای تاثیر بیشتر بر برونشیول‌ها بین 2 تا 6 میکرون کوچک میکند. این ریز شدن به وسیله یک صفحه با سوراخ‌های میکروسکوپی انجام می‌شود. نحوه کار دستگاه به این صورت است که ذرات دارو با برخورد به این صفحه و عبور از آن ریز می‌شوند. نبولایزر مش به 2 گروه زیر تقسیم می‌شوند:
- مش نبولایزر فعال
- مش نبولایزر انفعالی
مزایا دستگاه نبولایزر
- رفع اسپاسم
- کاهش چسبندگی
- کم شدن درد
- کم شدن سرفه و عفونت سینه
- جلوگیری از تجمع ترشحات و خلط‌های ریوی
- بهتر شدن توانایی فرد در انجام فعالیت‌های عمومی
- افزایش عملکرد ماهیچه‌های تنفسی
معایب دستگاه نبولایزر
- جابه‌جایی آن به سادگی افشانه‌های تنفسی نیست.
- برای روشن کردن دستگاه اغلب اوقاب به پریز برق نیاز است.
- اگر دستگاه به خوبی تمیز نشود، امکان انتقال عفونت و میکروب بسیار بالا می‌رود.
- انتقال دارو به قسمت‌های مختلف بدن به نسبت افشانه تنفسی کمی زمان‌بر است.
- اگر ماسک به خوبی تمام بخش‌های بینی و دهان را نپوشاند، مقدا زیادی بخار حاوی دارو هدر می‌رود.
کاربردهای مختلف دستگاه ریزپاش دارو
- بهترین روش مصرف داروهای استنشاقی برای نوزادان، کودکان، سالمندان یا افرادی که به هر دلیلی قادر به استقاده از اسپری‌های تنفسی نیستند، است.
- برای استفاده از داروهای رفع التهاب مانند فلوتیکازون و داروهای مربوط به باز شدن مسیر تنفسی جزو سریع‌ترین روشها است.
- مرطوب شدن راه‌های تنفسی برای افرادی که دچار مشکلات تنفسی هستند.
- قابلیت مخلوط کردن چند دارو و استنشاق همزمان در بعضی از دستگاه‌های نبولایزر وجود دارد.
- افرادی که دچار آسم هستند با استفاده از نبولایزر درد آن‌ها تسکین پیدا میکند.
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند برای جلوگیری از عوارض جانبی داروها و تاثیری که بر بدن دارد پزشک نبولایزر را پیشنهاد می‌دهد.
نحوه استفاده از دستگاه نبولایزر
بهتر است قبل از اینکه فردی برای مصرف دارو از دستگاه ریزپاش دارو استفاده کند به توضیحاتی که پزشک یا پرستار در مورد عملکرد دستگاه می‌گویند، خوب گوش دهد. دستگاه‌های مختلف نبولایزر با هم کمی تفاوت دارند. بنابراین خواندن دستورالعمل کار با دستگاه و توضیحاتی که پزشک می‌دهد، الزامی است. در کل استفاده از دستگاه ریزپاش راحت است اما چند مرحله اساسی دارد که به شرح زیر است:
- قبل از کار با دستگاه دست‌ها باید شسته شود.
- تمام قسمت‌های دستگاه را بررسی کنید تا از تمیز بودن آن مطمئن شوید.
- کمپرسور را روی یک سطح صاف بگذارید تا با خیالی راحت به برق وصل شوید.
- قسمت بالایی دستگاه، لوله، ماسک و دهانی را به هم وصل کنید. توجه داشته باشید که لوله را طبق دستورالعمل به کمپرسور و محفظه محلول دارو وصل کنید.
- اگر داروی مورد نظر از قبل ترکیب شده است، داخل محفظه بریزید. اگر لازم است آن را ترکیب کنید با نهایت دقت مقدار مناسب دارو را اندازه بگیرید و بعد داخل محفظه بریزید.
- با توجه به نوع دستگاه برای روشن کردن آن می‌توانید از برق یا باتری استفاده کنید. همچنین با روشن کردن دستگاه ببینید آیا محلول را به ذرات ریز تبدیل میکند یا نه.
- زمانی که از دستگاه ریزپاش دارو استفاده می‌کنید، قسمت دهانی و فنجان دارو را به صورت عمودی نگه‌دارید تا به انتقال تمام دارو کمک شود.
- سعی کنید نفس‌های آهسته و عمیق از طریق دهان بکشید و تمام دارو را استنشاق کنید. احتمال دارد این کار 15 دقیقه طول بکشد.
- دهانگیر را روی دهان خود بگذارید و دهان خود را کامل ببندید یا ماسک را روی بینی و دهان خود به نحوی قرار دهید که همه جا را بپوشاند.
طرز تمیز کردن دستگاه نبولایزر
- دهانگیر یا ماسک را از جای خود خارج کنید و محفظه دارو را کامل در بیاورید و با آب داغ و صابون ظرفشویی مایع بشوئید.
- آب اضافه را از دستگاه خارج کنید.
- محفظه دارو و ماسک را به کمپرسور وصل کنید، سپس دستگاه را روشن کنید تا هوا ایجاد شود و دستگاه خشک شود.
نکته: برای ضدعفونی کردن دستگاه ریزپاش دارو می‌توانید آن‌ها را درون ظرفی که حاوی سرکه سفید است (به نسبت 1 به 3) قرار دهید.
سعی کردیم شما همراهان عزیز را با یکی از تجهیزات پزشکی پرکابرد آشنا کنیم. امیدواریم مطالب فوق برای شما کاربردی بوده باشد.
